Żywność ekologiczna

Czym jest żywność BIO?

Pod pojęciem żywność ekologiczna rozumie się żywność produkowaną metodami rolnictwa ekologicznego. Nazywana jest też żywnością organiczną lub żywnością BIO.


Według obowiązujących przepisów żywnością ekologiczną można nazwać produkt (z kilku składników), którego co najmniej 95% masy składników pochodzenia rolniczego stanowią składniki ekologiczne. Aby składnik był ekologiczny, musi zostać wyprodukowany metodami rolnictwa ekologicznego, którego zasady zostały przedstawione poniżej.

Dodatkowo produkt BIO oznaczony jest wspólnotowym certyfikatem produkcji ekologicznej i numerem jednostki certyfikującej. Od 2010 roku symbol euroliścia jest uniwersalnym znakiem certyfikatu ekologicznego i obowiązkowe jest umieszczanie go na opakowaniu żywności pakowanej w UE.

W Polsce obowiązują przepisy zawarte w unijnym Rozporządzeniu Rady Wspólnoty Europejskiej nr 834/2007. Zawarta w rozporządzeniu definicja rolnictwa ekologicznego mówi, że jest to:

Ogólny system zarządzania gospodarstwem i produkcją żywności, który łączy najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych, stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt i metodę produkcji odpowiadającą wymaganiom niektórych konsumentów preferujących wyroby wytwarzane przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów.

Przed gospodarstwem ekologicznym stawia się wiele wymagań, których spełnienie jest regularnie kontrolowane przez upoważnione jednostki certyfikujące. To między innymi:

• zakaz stosowania GMO, hormonów, większości antybiotyków, promieniowania jonizującego, sztucznych konserwantów, aromatów czy barwników;
• zakaz stosowania sztucznych nawozów i środków ochrony roślin;
• zakaz stosowania upraw monokulturowych;
• stosowanie płodozmianu w celu zachowania bioróżnorodności i żyzności gleby;
• stosowanie nawozów opartych o materiał organiczny;
• zapobieganie szkodnikom i chorobom poprzez wykorzystanie naturalnych wrogów, odpowiedni dobór gatunków roślin i technik biologicznych;
• troska o dobrostan zwierząt i karmienie ich ekologicznymi paszami.

Według IFOAM, międzynarodowej organizacji działającej na rzecz wprowadzenia prawdziwie zrównoważonego rolnictwa na świecie, rolnictwo ekologiczne powinno opierać się na czterech zasadach:

• Zasada zdrowotności — gleba, rośliny, zwierzęta, ludzie i cała Ziemia stanowią jedność, a rolnictwo ekologiczne ma na celu pomnażać zdrowie tych elementów.
• Zasada ekologii — rolnictwo ekologiczne funkcjonuje wśród innych żywych systemów ekologicznych i funkcjonuje podobnie do nich. Należy brać pod uwagę przepływ materii i energii w przyrodzie oraz współpracować z procesami w niej zachodzącymi.
• Zasada sprawiedliwości — konieczność budowania uczciwych relacji międzyludzkich i poszanowania wszystkich istot żyjących.
• Zasada troskliwości — rolnictwo ekologiczne prowadzone jest w sposób odpowiedzialny, z myślą o przyszłych pokoleniach, aby zachować ludzkie zdrowie i stan środowiska w najlepszej kondycji.

Zatem zrównoważona produkcja żywności ma mniejszy wpływ na środowisko, ponieważ pozytywnie wpływa na żyzność gleb, utrzymuje jakość wód, zachowuje bioróżnorodność i równowagę ekologiczną oraz odpowiedzialnie wykorzystuje zasoby naturalne i energię. Ponadto zwraca się uwagę na uczciwość międzyludzką, traktowanie zwierząt z szacunkiem oraz przyszłe pokolenia, które odziedziczą otaczającą nas naturę.

Certyfikacja ekologicznych produktów spożywczych

Mając w sklepie przed sobą dwa podobne produkty, może być ciężko aby odróżnić ekologiczny od nieekologicznego, ponieważ wykorzystujemy głównie ocenę organoleptyczną. Problem ten rozwiązują certyfikaty przyznawane produktom przez jednostki certyfikujące. Klient mający zaufanie do takich organizacji, nie musi samodzielnie poddawać analizie każdego produktu. Widząc określony znak na opakowaniu, wie jakie wymagania zostały spełnione.

Samo powstanie certyfikatów i organów kontrolujących spowodowane było działaniami nieuczciwych producentów i dystrybutorów w ostatnich dekadach XX wieku. Sprzedawali zwykłą żywność jako ekologiczną, oszukując i dezorientując klientów. Prowadziło to do utraty zaufania i wiarygodności produktów ekologicznych.

Na terenie UE obowiązują przepisy ustalone w rozporządzeniu Rady Wspólnoty Europejskiej nr 834/2007. Jednostką certyfikującą jest niezależna prywatna strona trzecia dokonująca inspekcji i certyfikacji w zakresie produkcji ekologicznej zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia.

W Polsce upoważnienia nadaje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Każda jednostka posiada numer identyfikacyjny (np. PL-EKO-02), który umieszczany jest przy certyfikacie produkcji ekologicznej na opakowaniu. Dzięki temu wiadomo, która jednostka weryfikowała producenta i produkt.

Aby uzyskać bio certyfikat producent lub przetwórca żywności musi spełniać wymogi produkcji ekologicznej, zgłosić się do wybranej jednostki certyfikującej i poddawać się procesowi kontroli i certyfikacji co najmniej raz do roku. 

Żywność ekologiczna a konwencjonalna – czym się różnią?

Podstawową różnicą między żywnością bio a konwencjonalną jest sposób produkcji. Nie wykorzystuje się sztucznych substancji, dba o środowisko i zwierzęta hodowlane. Produkcja bio żywności przechodzi specyficzny proces kontrolny.

W poniższej tabeli porównujemy produkty ekologiczne i konwencjonalne.

Żywność ekologiczna, a zdrowa żywność

Terminy te często pojawiają się wspólnie, jednak nie muszą oznaczać tego samego. Czym jest żywność ekologiczna wyjaśniła wcześniejsza część artykułu. Produkty BIO posiadają certyfikat, który potwierdza spełnienie odpowiednich wymagań. 

Produkty z rolnictwa ekologicznego z pewnością nazwać można zdrowymi ze względu na ich wartości i składniki odżywcze. Należy jednak pamiętać, że istnieją osobiste wyjątki. Dla osoby uczulonej na gluten ekologiczne płatki pszenne będą niezdrowe, a osobom tolerującym ten składnik nie zaszkodzą. Dlatego zawsze trzeba brać pod uwagę osobistą sytuację zdrowotną i dopasowywać do niej swoją dietę.

Dlaczego żywność ekologiczna jest droższa?

Wyższa cena produktów spożywczych bio wynika z kilku czynników. Przede wszystkim wpływa na nią ekologiczna metoda produkcji, która generuje większe koszty. Produkcja uwzględnia środowisko, dlatego nie eksploatuje się mocno ziemi i innych zasobów. Nie wykorzystuje się też skuteczniejszych syntetycznych środków ochrony roślin. To wszystko sprawia, że zbierane plony są mniejsze niż w przypadku upraw konwencjonalnych.

Produkcja ekologiczna wymaga więcej ludzkiej pracy niż konwencjonalna

Ponadto produkcja BIO żywności jest bardziej pracochłonna i wymaga przepracowania większej ilości godzin. Kosztują również coroczne certyfikacje oraz ewentualnie prowadzone badania rozwojowe.